Wieś Uherce leży na wysokości 360 m npm, w dolinie otoczonej szczytami górskimi: Kostryń, Szulce, Iwanowiec, Lachawy, które częściowo porośnięte są lasem lub zajęte pod uprawę rolną. Od strony Leska i Ustrzyk Dolnych leżą dwa wyższe szczyty: Czulica (576 m npm) i Holica (762 m npm). Kotlina karpacka rozwinęła się z rowów tektonicznych wypełnionych osadami. W czasie zlodowacenia powstała szeroka rynna utworzona przez wymywanie osadów wodami z topniejącego lodowca. Powstała rynna nazwana została Pradoliną Podkarpacką[1].
Wieś Uherce położona jest nad rzeką Olszanką, prawobrzeżnym dopływem rzeki San, która jest jednym z największych dopływów rzeki Wisły, mającym długość 444 km. Rzeka San stanowiła podstawową sieć osadniczą i komunikacyjną na tym terenie. Jej ciek wypływa spod Przełęczy Użockiej (843 m npm). Na Pogórzu posiada tereny nadbrzeżne, które wraz z jej dopływami stanowią dogodne tereny dla osadnictwa[2]. Takie ukształtowanie terenu związane jest z budową geologiczną charakterystyczną dla całego pasma Karpat Wschodnich. Powstało ono w rezultacie wypiętrzeń górotworu oraz działalności lodowca. Pod względem geologicznym ten obszar zbudowany jest ze skał fliszowych, głównie piaskowców, łupków i margli. Stosunki glebowe zachodzące na omawianym terenie określone są przez budowę geologiczną oraz poprzez sieć wodną. Wśród gleb wyróżniamy: gleby gliniaste, brunatne kwaśne oraz szkieletowo-ilaste, które z powodu swojej struktury nie nadają się do uprawy rolnej.
Spośród innych elementów mających wpływ na powstanie osad należy wymienić szatę roślinną i klimat. Uherce i okolice położone są w strefie przejściowej między wyżynną a nizinną. Wegetacja roślin trwa 210-220 dni w roku, zaś suma opadów wynosi około 600-900 mm[3].
Zalesienie tego obszaru jest bardzo zróżnicowane. Pierwotnie istniała na tym terenie prapuszcza wododzielna, której resztki pozostały jako Puszcza Sandomierska i kompleks leśny w okolicy Dynowa. Należąca do kompleksu puszczy wododzielnej Puszcza Karpacka, na terenie której położone są Uherce, nie została całkowicie zniszczona i istnieją fragmenty jej pierwotnego stanu. W drzewostanie dominują drzewa liściaste oraz pewna liczba drzew iglastych[4].
Z ukazanego zestawienia poszczególnych elementów krajobrazu naturalnego wyłonił się obraz miejsca, które posłużyło na utworzenie pierwszych osad, które dały początek rozwojowi wiosek na terenie późniejszej parafii Uherce. Charakteryzując w skrócie, był to obszar górski, który posiadał dość trudne warunki dla osadnictwa, a przy tym, był gęsto zalesiony. Te wszystkie wymienione elementy spowodowały, że osadnictwo tego obszaru było czasowo późnijsze niż w innych rejonach kraju np.: Wielkopolsce czy Małopolsce[5].
W odległych wiekach dorzecze Sanu powyżej Osławy aż do rzeki Wołosatka, nie było jednak terenem bezludnym, chociaż porastała go Puszcza Karpacka, która zajmowała większą część omawianego terenu. Do XIV wieku, od którego to okresu posiadamy pierwsze pisane świadectwa o tutejszych osadach oraz liczne ślady archeologiczne, osadnictwo koncentrowało się w doline rzeki San lub jego dopływów[6].
Najstarsze ślady pobytu człowieka na tym terenie w postaci wyrobów kamiennych, krzemiennych i narzędzi obsydiowych z epoki neolitu (4200-1700 r. pne) zostały znalezione w okolicy Łobozwi, Czarnej, Teleśnicy Oszwarowej, Leska. Na tym terenie znajdują się też archeologiczne pozostałości kultury łużyckiej, która pojawiła się na tym terenie około 1000 r. przed Chrystusem i sięgała do początków epoki żelaza. Okres ten reprezentują odkrycia archeologiczne w okolicach: Zasławia, Soliny, Bóbrki, Teleśnicy Oszwarowej[7].
Z VI w. po Chrystusie oraz z epoki wczesnego średniowiecza posiadamy przedmioty ceramiczne z okolic: Łobozwi, Leska i Ustianowej[8]. Bardzo ciekawymi pozostałościami osadnictwa, są wykopaliska z okresu osadnictwa grodowego w postaci resztek budowli obronnych. Czas funkcjonowania niektórych z nich np.: w Bereźnicy Niżnej określony został na okres X-XI w. po narodzeniu Chrystusa[9].
W okresie wędrówek ludów (400-600 r. po narodzeniu Chrystusa) tereny dzisiejszej Polski zostały opanowane przez Antów – lud pochodzenia irańskiego, a potem przez Hunów i Chorwatów, którzy podporządkowali sobie miejscową ludność słowiańską.
Na przełomie VI i VII wieku Chorwaci zajmujący Podkarpacie zostali pobici przez Awarów, którzy panowali nad nimi do końca VIII wieku[10]. Ci zaś w wieku IX dostali się pod wpływy Lędzan popieranych przez Wielkie Morawy[11]. W początkach X wieku w kierunku Podkarpacia zaczęli napływać Pieczyngowie zamieszkujący do tej pory tereny dzisiejszej Turcji. Ich ekspansja na północny zachód spowodowała napływ na Podkarpacie ludności ruskiej zajmującej stepy ukraińskie. Możliwe iż już wtedy ludność ta osiedliła się także na obszarze omawianych miejscowości[12].
W wyniku porozumienia Polski i Czech około 955 roku Czesi opanowali Ziemię Krakowską, zaś Piastowie wschodnie terytorium dotychczasowego państwa Lędzan, w tym również okolice Sanoka i Leska[13]. Tym sposobem w granicach państwa polskiego znalazły się ziemie podbite w czasie wędrówek ludów przez obce narody. Jednak od końca X wieku stały się one obszarem ciągłych starć o wpływy nad nimi pomiędzy Piastami, a książętami kijowskimi. Raz po raz przechodziły one z jednych rąk do drugich. W XII wieku późniejsza Ziemia Sanocka należała do Księstwa Przemyskiego, a później do Halickiego rządzonego przez Rościsławiczów[14].
W 1150 roku przeciwko księciu ruskiemu Włodzimierzowi wystąpił zbrojnie król węgierski Gejza II. Zajął on i ograbił Sanok, a także wiele innych osad położonych nad Sanem. Mogły wśród nich, być także osady na omawianym terenie[15]. W latach 1259-1260 miał miejsce jeden z licznych na ziemie polskie najazd Tatarów[16]. Względny spokój na tych terenach nastąpił dopiero w II połowie XIV wieku po przyłączeniu na trwałe do Polski Ziemi Przemyskiej, Sanockiej i Rusi Halickiej przez ostatniego króla z dynastii Piastów Kazimierza Wielkiego[17].
Jeszcze w pierwszej połowie XV wieku, górne dorzecze rzeki San powyżej ujścia rzeki Osławy obejmujące najbardziej górzyste tereny Ziemi Sanockiej, należące do królewszczyzny były słabo lub w ogóle niezamieszkałe. Na tym terenie znajdowały się tylko dwie osady. Dla porównania należy wskazać, że w zachodniej części Ziemi Sanockiej, intensywne osadnictwo datuje się od XIV wieku, kiedy w 1340 roku król polski Kazimierz Wielki zajął te tereny wcielając je do Korony polskiej. Zachodziła prawidłowość, że im bliżej źródeł rzeki San, tym osadnictwo było bardziej sporadyczne[18]. Pierwsze wiadomości o osadnictwie dorzecza Sanu od jego źródeł aż do ujścia Osławy za czasów przynależności do Polskiej dostarczają nam Akta rozgraniczenia dóbr. Pierwszy taki dokument z roku 1376 dotyczy wsi Terpiczów (obecnie dwie wioski Średnia Wieś i Bachlawa) i Myczkowce należących do niejakiego Oleśka[19].
O istnieniu innych osiedli na omawianym terenie dowiadujemy się dopiero ze źródeł pisanych, pochodzących z pierwszej połowy XV wieku. Tereny te były w większości własnością rodu Kmitów. Od roku 1389 byli oni właścicielami wielkich dóbr ziemskich leżących na terenie Ziemi Sanockiej. Największe obszary ziemskie posiadali w okolicy Bachórza i Dynowa[20].
Począwszy od drugiego dziesięciolecia XV wieku, „Akta sądowe” dostarczają nam informacji dotyczących istnienia poszczególnych osad. Z roku 1436 pochodzi zapis dotyczący wsi Olschanicze (obecnie Olszanica), Miczkowicze (obecnie Myczkowce), które należały do dóbr ziemskich Kmitów[21]. Większość osad lokowana była na prawie wołoskim.
Wieś Uherce istniała już przed rokiem 1450 i posiadała prawo wołoskie[22]. W roku 1489 miała miejsce ponowna lokacja wsi Uherce na prawie wołoskim przez Stanisława Kmitę[23].
Niekorzystne warunki, słaba gleba, ostry klimat i górzyste ukształtowanie terenu oraz gęste zalesienie nie sprzyjały szybkiemu rozwojowi osadnictwa, a wręcz hamowało je[24]. Mimo niesprzyjających warunków od pierwszej połowy XVI wieku dał się zauważyć dość dynamiczny rozwój osadnictwa na omawianym terenie. W okolicy wsi Uherce powstały następujące osady: Ropienka (1513), Rudenka (1526), Dźwiniacz (1537), Romanowa Wola (1580), Leszczowate (1540), Orelec (1580), Jabłonki (1580), Cisowiec (1580), Brelików (1676)[25].
Osada Uherce powstała jako jedna z pierwszych na tym terenie. Lokowana była w XV w. dwukrotnie na prawie wołoskim. Pierwszą właścicielką wsi Uherce była w latach 1441-1456 Małgorzata z Kmitów Mościcowa[26].
W wieku XVI Uherce przeszły na własność Herburtów z Dobromila, którzy zbudowali tutaj dwór obronny[27]. Pod koniec XVI wieku Dorota z Herburtów wniosła wieś i całe dobra Uherce w wianie Stanisławowi Tarnawskiemu herbu Sas[28], chorążemu Ziemi Sanockiej, który posiadał dość sporą fortunę. W skład jego dóbr wchodziły takie osady jak: Zagórz, Wielopole, Osława, Olchowa, Smolnica, Tarnawa, Poraż[29]. O szybkim rozwoju samej osady Uherce jak i okolicznych osad decydowało położenie na szlaku komunikacyjnym, zwanym „Wielkim”, który prowadził z zachodu na wschód Europy. Z Sanoka biegł lewym brzegiem rzeki San do Zagórza i Uherzec lub prawym brzegiem rzeki San przez Sobień do Uherzec. Z Uherzec szlak prowadził dalej do Sambora[30]. W XVI wieku w okolicy Uherzec przebiegał szlak przepędu bydła. Przepędzali tędy na zachód swoje stada pasterze wołoscy. Licznie przez te tereny wędrowali kupcy idący z Podola do Krakowa. Ziemie w okolicy zapewniały dobre warunki do tworzenia bogatych w trawę pastwisk[31]. Położenie na szlaku handlowym przynosiło korzyści dla rozwijającej się osady Uherce i terenów do niej przyległych. Ludność zajmowała się wypasem i handlem bydłem z Bojkami. Górzysty teren nie sprzyjał uprawie roli, chociaż spotykano uprawy owsa, jęczmienia, żyta konopi i tatarki[32].
Wiek XVII to okres niekorzystny dla osad wokół Uherzec ze względu na nękanie ich epidemiami chorób, które powodowały spustoszenia w stanie liczbowym ludności. Zbiegało się to z okresami nieurodzajów i głodu oraz szerzącej się drożyzny produktów żywnościowych. Z zapisów źródłowych dowiadujemy się o epidemiach panujących na tym terenie w latach: 1602, 1622- 1623, 1630[33].
W wieku XVIII Maliccy herbu Junosza z województwa bełzkiego stają się właścicielami Uherzec[34].
Ukazane powyżej w zarysie procesy osadnicze sprawiły, że wieś Uherce zyskała znaczenie centrum dla znajdujących się tutaj osad, które wpłynęło na podjęcie starań przez Malickich w początkach XVIII wieku, by uczynić ją punktem życia religijnego dla mieszkających tutaj katolików obrządku rzymskokatolickiego.
W Uhercach powstał pierwszy kościół łaciński . Jego fundatorem był Józef Malicki herbu Junosza z województwa Bełzkiego kasztelan Sanocki i senator. Zbudował on w 1745 roku drewniany kościół i odpowiednio go uposażył[35]. Następnie podjął starania u biskupa Sierakowskiego o erygowanie parafii przy tym kościele[36].Dnia 2 czerwca 1749 roku biskup W. H. Sierakowski erygował parafię Uherce.
Po erygowaniu parafii i utworzeniu placówki duszpasterskiej, koniecznością stała się budowa nowej świątyni oraz budynków gospodarczych[37]. Fundatorem nowego, murowanego kościoła oddanego do użytku w 1757 roku był ks. Jakub Jaworski kanonik przemyski i prepozyt leski[38]. Stary kościół drewniany został rozebrany i tego materiału użyto do budowy cerkwi w Orelcu.
W 1760 roku właścicielem dóbr w okolicach Baligrodu został Stanisław Krasicki. Z jego rządami rozpoczęły się grabieże i napady, także na terenie parafii Uherce. Dość wyraźny ślad na tej ziemi pozostawiła po sobie Konfederacja Barska[39]. W 1808 roku dobra uherzeckie zostały zakupione przez Karola Skibińskiego.
W 1830 roku miał miejsce pożar dworu. Remont został wykonany w latach 1831-1832. W 1840 folwark Uherce został sprzedany Annie Świejkowskiej z Czernigów. W roku 1846 część chłopów z terenu parafii Uherce włączyła się do powstania, natomiast większa ich część nieświadoma i nie umiejąca pisać i czytać pozostała bierna. W tym czasie stosunki między tamtejszą szlachtą a chłopami układały się stosunkowo dobrze[40]. W 1880 roku Anna Świejkowska sprzedała posiadłość w Uhercach Wiliamowi Stockerowi z powodu długu 78.600 Koron jaki zaciągnęła u Żyda Izaaka Kanniera[41].
W latach 1895-1902 dobra Uherzec należały do Jana Wierzbickiego a od 1902 do 1904 Marii Lewandowskiej[42]. W latach 1905-1930 Uherce należą do rodziny Tillów. Pierwszym właścicielem był dr Ernest Till profesor Uniwersytetu Lwowskiego, który założył w Uhercach zakład zdrojowy wykorzystując w tym celu lecznicze wody siarkowe. To sanatorium działało do 1914 roku[43]. Po jego śmierci w 1925 przejął jego brat Stanisław Till[44].
Właścicielem dóbr uherzeckich był w latach 1930-1935 Żyd Bert Bigal
Już z drogi wiodącej z Leska do Uherzec widać z daleka białą sylwetkę kościoła odcinającą się wyraźnie od ciemnej zieleni .
Kościół parafialny, rzymsko-katolicki, pod wezwaniem św. Stanisława biskupa, zawdzięczają Uherce ks. Jakubowi Jaworskiemu, kanonikowi przemyskiemu i prepozytowi leskiemu. Wzniesiony w latach 1754-1757 r . , konsekrowany w roku 1760r. przez Ks.Bp. Wacława Hieronima Sierakowskiego, należy do świątyń zabytkowych. Dla swej architektury zharmonizowanej z otaczającym go tłem lasów i pobliskich wzgórz nazwany jest perłą baraku na Podkarpaciu.
W architekturze tutejszej należy podziwiać pedantyczną symetrię.
Z pierwotnej dekoracji kościoła zachowały się: ornamenty stiukowe, ambona, organy, główny ołtarz wraz z obrazem przedstawiającym św. Stanisława Bp. Patrona tego kościoła, oraz dwa ołtarze malowane perspektywicznie w niszach, wykonane przez artystę lwowskiego Marcina Stroińskiego , a które w roku l901 malarz Jan Tabiński przemalował.[45]
Przed świątynią wznosi się późnobarokowa ,na rzucie kwadratu dwukondygnacjowa dzwonnica /1754-1757 -arch.G.Hoffman./,która dzięki swemu zestrojeniu z krajobrazem już z dala przykuwa oko widza. Wysoka 22m posiada, jak fasada kościoła, dwa piętra równej wysokości.
W dzwonnicy znajduje się jeden zabytkowy dzwon „Ave Maria ’’,o średnicy 60 cm, wadze 115kg z roku 1752. [46]
W roku 1932 parafia funduje dwa , dzwony : średni św. Andrzej 297 kg z wizerunkiem Św Boboli i napisem: „Św.Andrzeju, Patronie kresów Polski, kresowych braci wiary i narodowości broń „.
Największy „Św. Stanisław Bp. i M „585 kg z wizerunkiem Św.Stanisława Bp. i napisem:„Św. Stanisławie , Patronie Polski i parafii uherzeckiej wstawiaj się za nami przed Bogiem”.
Kościół otoczony jest murem , wysokim na 2m . W murze zachowane są otwory strzelnicze. Na murze od prezbiterium znajduje się 14 nisz, w których są stacje Męki Pańskiej.
W latach 1979-1988 została przeprowadzona gruntowna restauracja kościoła dzięki staraniom Ks. proboszcza Józefa Gałuszki i ofiarności parafian.
W uroczystość odpustową ku czci św.Stanisława Bp. i M. 8 maja 1989r.została poświęcona przez Ks.Bp. Edwarda Białogłowskiego odnowiona polichromia kościoła.[47]
W latach 1994 do 1998 zastała przeprowadzona konserwacja zabytkowej dzwonnicy: wykonana nowa elewacja dzwonnicy, wymiana więźby dachowej na nową i pokrycie blachą miedzianą.
Od 2002 do 2006 roku trwał dalszy remont kościoła- przeprowadzony remont dachu – wymiana zniszczonych elementów więźby dachowej w 80% i wymienione pokrycie dachu na blachę cynkowo-tytanową/zgodnie z zaleceniami konserwatora/.
W latach 2007-2008 zostały wykonane prace remontowo- konserwatorskie elewacji kościoła obejmujące zakres : wymiana zniszczonych części tynków ,w ich miejsce zastosowano tynki renowacyjne, wcześniej zabezpieczając mury środkami przeciw grzybowi i przeciw solom . Pozostałe tynki zostały oczyszczone i uzupełnione, profile gzymsów i opasek zrekonstruowane
W 2009 roku parafia obchodził jubileusz 250-lecia kościoła. Uroczystościom jubileuszowym przewodniczył Bp.Marian Rojek.
W latach 2010-2011 wykonane prace przy izolacji fundamentów i drenażu odwadniającego oraz tynków elewacyjnych muru obronnego wokół kościoła.
Od 2011 roku trwają prace remontowo-konserwatorskie ołtarza głównego w kościele parafialnym w Uhercach Mineralnych .Stan zachowania ołtarza budzi duże zastrzeżenia estetyczne, jak również jego stan ogólny jest bardzo zły. Koszty konserwacji i remontu są bardzo duże ,dlatego z przyczyn finansowych ,prace muszą być rozłożone na kilka lat.
Czas szybko mija i oto w rok 2014 parafia świętowała kolejny jubieleusz-255 lat kościoła i 265 lat erygowania parafii Św.Stanisława Bp. i M. w Uhercach Mineralnych. Uroczystościom jubileuszowym przewodniczył Bp.Jan Niemiec , biskup diecezji kamieniecko-podolskiej na Ukrainie . To okazja do chwili zadumy i refleksji nad trudną i burzliwą przeszłością i spojrzenia z nadzieją w przyszłość.
Od 2013 roku trwały prace remontowo-konserwatorskie ołtarza głównego w kościele parafialnym w Uhercach Mineralnych .Prace prowadzone były przez Panią Konserwator mgr Joannę Jasiewicz –Witczak z Łańcuta. Na remont ołtarza została opracowana odpowiednia dokumentacja , oraz zezwolenie z Kurii Bp. w Przemyślu i Wojewódzkiego Konserwatora .Stan zachowania obiektu budził duże zastrzeżenia estetyczne, jak również jego stan ogólny był bardzo zły. Koszty konserwacji i remontu były bardzo duże , dlatego z przyczyn finansowych prace musiały być rozłożone na kilka lat. W roku 2017 została oddana część ołtarza po konserwacji . Zakończenie prac remontowo-konserwatorskich ołtarza głównego było październiku 2018 r. Dokonany został odbiór prac konserwatorskich przez komisję z Urzędu Konserwacji Zabytków w Krośnie.
11 października 2018 r. ks Abp Adam Szal dokonał poświęcenia odnowionego ołtarza.
Każdego wstępującego do świątyni zachwyca jego bogata barokowa architektura.
Opracował Ks. Proboszcz Edward Stopyra na podstawie pracy magisterskiej ks. Piotra Głazowskiego „DZIEJE RZYMSKOKATOLICKIEJ PARAFII P.W. ŚW. STANISŁAWA BISKUPA I MĘCZENNIKA W UHERCACH W LATACH 1900 – 1939” z Historii Kościoła pisanej pod kierunkiem ks. dra Henryka Borcza na Wydziale Teologicznym Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu.
Niniejsze materiały wykorzystane za zgodą autora.
[1] Bieszczady. Przewodnik. Pruszków-Olszanica 1992 s. 181; I. Wrona. W Bieszczadach. Warszawa 1985 s. 16.
[2] M. Okoń. Beskidy, część wschodnia. Beskid Niski. Bieszczady i ich pogórza. Biblioteka Turysty Górskiego. T. 15. Warszawa 1987 s. 23.
[3] M. Okoń. Beskidy s. 24-25.
[4] F. Kotula. Walka z lasami i o lasy w dorzeczu Wisłoka w XVIII i XIX wieku. W: Rocznik Przemyski 13- 14:1970 s. 265-320; R. Zaręba. Puszcze, Bory i lasy Polski. Warszawa 1986 s. 57.
[5] „W czasie gdy Wielkopolska roiła się jak ul pszczeli pracowitym ludem i szlachtą herbową, kiedy Małopolska i w niej coraz więksi i mocniejsi powstają panowie, w ziemi sanockiej, ledwie pierwsze i to w równinach tylko na brzegu Sanu pokazują się osady”. T. Mańkowski. Hoczew i Balowie. Lwów 1919 s. 9.
[6] A. Fastnacht. Dzieje Leska s. 22.
[7] A. Kunysz. Grodziska w województwie rzeszowskim. W: Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za rok 1966. Rzeszów 1967 s. 46; A. Fastnacht. Osadnictwo ziemi s. 59.
[8] A. Kunysz. Grodziska w województwie s. 5. 46.
[9] A. Fastnacht. Osadnictwo ziemi s. 61-63; A. Kunysz. Grodziska w województwie s. 25-27.
[10] J. Z. Gaczyński. Zarys dziejów plemiennych Małopolski. W: Rocznik Przemyski 12:1968 s. 69.
[11] Tamże s. 90. 103-104. 108.
[12] S. M. Kuczyński. Wschodnia granica państwa polskiego na podstawie Ÿródeł z X wieku. W: Początki państwa polskiego. Księga tysiąclecia. Red. K. Tymieniecki. T. I. Poznań 1962 s. 246.
[13] J. Z. Gaczyński. Zarys dziejów s. 108-109.
[14] B. Włodarski. Polska i Ruś 1194-1340. Warszawa 1966 s. 12.
[15] B. Jaśkiewicz. Osadnictwo okolic Dynowa do XVIII wieku. W: Brzozów. Zarys monograficzny. Red. J. F. Adamski. Brzozów 1990 s. 36-37.
[16] B. Baranowski. Chłop polski w walce z Tatarami. Warszawa 1952 s. 9.
[17] S. Kryciński. Pogórze przemyskie. Słownik krajoznawczo-historyczny. Przemyśl 1992 s. 17.
[18] A. Fastnacht. Osadnictwo ziemi s. 161.
[19] Tamże s. 27.
[20] Akta Grodzkie i Ziemskie z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie. Wyd. O. Pietruski. K. Liske. A. Prochaska (dalej cyt.: AGZ) T. XI. Lwów 1886 nr 88.
[21] Tamże. T. XIII. Lwów 1888 nr 83.
[22] Nazwa wsi pochodzi od osadników którzy przybyli tutaj z węgier. Por. A. Fastnacht. Osadnictwo s. 181. 218; Na przestrzeni wieków można zaobserwować ewolucję nazwy wsi: od 1445 roku-Vherce. Por. AGZ. T.XIII nr 83; do 1589 roku-Whercze. Por. Regestr złoczyńców grodu sanockiego 1554-1638. Lwów 1891 s. 58; od 1678 roku-Uherce. Por. AGZ T. XXII nr 39. Cyt. za: W. Makarski. Nazwy miejscowości dawnej ziemi sanockiej. Lublin 1986 s. 170-171.
[23] Bieszczady. Przewodnik s. 324.
[24] W. Schramm. Lasy i zwierzyna gór sanockich. Poznań 1958 s. 32; M. Chilczuk. Województwo rzeszowskie. Zarys geograficzno-ekonomiczny. Warszawa 1962 s. 32.
[25] A. Fastnacht. Osadnictwo ziemi s. 168-169.
[26] AGZ T. XI Lwów 1886 nr 43.
[27] J. Marszałek. Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach. Kraków 1992 s. 40. 139; K. Niesiecki. Herbarz Polski. T. IV. Lipsk 1839 s. 347.
[28] K. Niesiecki. Herbarz T. IX. Lipsk 1842 s. 26.
[29] Mimo posiadania tak dużego majątku, posiadał on wielkie długi wobec Referendarza Koronnego Jana Tomasza Drohojowskiego (70 000 złp). Nie mogąc spłacić tej należności, ofiarował pozostały majątek i swoją rodzinę w opiekę Stanisławowi Stadnickiemu z Leska, w zamian otrzymując ochronę wojskową przed wierzycielem. Wywołał tym czynem wojnę trwającą w okolicy Uherzec blisko 4 lata. Walki toczyły się wokół obronnego dworu. Zwycięstwo odniosły wojska Stadnickiego, zaś Drohojowski został zabity w roku 1605. Por. W. Łoziński. Prawem i Lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku. T. II. Kraków 1957 s. 139; Bieszczady. Przewodnik s. 324. 325.
[30] AGZ T. XI. Lwów 1886 nr 43. 44.
[31] M. Horn. Handel wołami na Rusi Czerwonej w pierwszej połowie XVII wieku. W: Rocznik dziejów społecznych i gospodarczych. Poznań 1962 s. 73-88.
[32] Tamże.
[33] Tenże. Chronologia i zasięg chorób zakaźnych na Rusi Czerwonej w latach 1600-1647 w świetle akt grodzkich i miejskich. Opole 1966 s. 8. 9.
[34] Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Red. S. Kryciński. Cz. 1. Gmina Lutowiska. Ustrzyki Górne-Lutowiska 1995 s. 37-38; Bieszczady. Przewodnik s. 324. 325.
[35] O istnieniu takiego kościoła wspomina dokument wizytacyjny parafii Lesko z roku 1745. Por. Archiwum Archidiecezji Przemyskiej (dalej cyt.: AA Przemyśl) sygn. 172. Acta visitationi decanatus Sanocensis per R. D. Wenceslaum Sierakowski. Ep. Prem. a. D. 1745 s. 46.
[36] A. Bochnak. Kościół świętego Stanisława s. 6; K. Niesiecki. Herbarz Polski. T. VI. Lipsk 1841 s. 327.
[37] AA Przemyśl sygn. 186. Visitatio 1755 s. 51.
[38] Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i oklice. W Katalog zabytków sztuki w Polsce. Województwo krośnieńskie. T. I. Z. 2. Red. E. Śnieżyńska-Stolotowa. F. Stolot. Warszawa 1982 s. 135.
[39] M. Kędra. Zarys dziejów Baligrodu do roku 1945. Rzeszów 1978 s. 44. mps w BSDPrz.
[40] Z. Kaczkowski. Mój pamiętnik. Lwów 1907 s. 34-35.
[41] AA Przemyśl sygn. 287/1. Teczka parafii Uherce. Sprawozdanie z licytacji majątku Uherce w roku 1880.
[42] S. Kryciński. Pogórze s. 140. 193.
[43] Tamże s. 147-148; H. Stupnicki. Galicja pod względem geograficzno-topograficzno-historycznym. Lwów 1848 s. 57.
[44] AA Przemyśl sygn. 287/1. Teczka parafii Uherce. Informacja o śmierci E. Tilla; Bieszczady s. 88.
[ A. Bochnak. Kościół świętego Stanisława s. 6 nn .
[46] A. Bochnak. Kościół świętego Stanisława s. 8
